Цифрлық алаяқтықтың тұзақтары, несиеге батпақ, қарыздар, шектен тыс тұтынушылық, ақша жинай алмау және шығындарды жоспарлай білмеу — қаржылық сауатсыздықтың салдарының бір бөлігі ғана. Өкінішке қарай, біздің қоғамда ұзақ уақыт бойы ақша мәселесі жабық тақырып болып келді. Тек соңғы жылдары ғана бұл мәселеге тиісті көңіл бөліне бастады. Дегенмен қаржы саласындағы жалпы білім деңгейі әлі де төмен болып отыр. МҚҰ «Робокэш» (Zaimer.kz бренді) зерттеулеріне сәйкес:
• сұралғандардың әрбір екіншісі ақшаны басқарудағы білімінің жеткіліксіз екенін айтады;
• респонденттердің үштен бірі қаржыға байланысты тұрақты күйзеліске ұшырайды;
• 40%-ы қаржы институттарының өнімдері туралы жалпы түсінікке ие;
• халықтың оннан бірі олар туралы мүлде хабарсыз.
Ақша мәселесінде ұсақ-түйек болмайды. Мәселен, экономика дамуының жалпы ережелері мен үрдістерін түсіну көптеген адамдарды орасан зор табысқа кепілдік беретін қаржылық пирамидаларға қатысудан сақтай алады. Ең өкініштісі, қаржылық мәселелерді шешуде ең көп қиындықтарға әлеуметтік тұрғыда осал топтар тап болады.
Бұл білімді баршаға қолжетімді ету мақсатында Жетісу облысының «Мейірім» мүгедектер қоғамдық бірлестігі қаржылық сауаттылық бойынша бірегей жобаны іске қосты. Өткен жылдың желтоқсан айынан бастап елдегі алғашқы инклюзивті ақпараттық портал — DeFactoFM командасы ақшаны дұрыс басқарудың барлық қыр-сырын түсіндіретін бағдарламаларды эфирге шығарып келеді.
— Инклюзивті ақпараттық портал DeFactoFM — біздің қоғамдық бірлестігіміздің маңызды жобаларының бірі, — дейді «Мейірім» мүгедектер қоғамдық бірлестігінің төрайымы Гүлвира Таубалдинова. — Біздің ұжым бес жылдан бері маңызды әлеуметтік тақырыптарды белсенді түрде қозғап келеді. Олардың ішінде қаржылық сауаттылықтың жеткіліксіздігі әлеуметтік тұрғыда осал топтар арасында өзекті мәселелердің бірі болып қалып отыр. Адамдар қарыз тұзағына түсіп, алаяқтардың құрбанына айналады, барлық тәуекелдерді түсінбей несие алады. Біз осы салада білім беру жобасын бастағымыз келді. Енді бізде Zaimer.kz қолдауымен бұл жобаны жүзеге асыруға мүмкіндік туды. Біз қазақ және орыс тілдеріндегі ымдау тілімен бірге қысқа хабарлар форматын таңдадық. Барлық тақырыптар қарапайым, түсінікті тілмен, тәжірибелік кеңестерге негізделе отырып жеткізіледі.
Алғаш рет кең аудитория үшін сауат ашуды қаржы және қауіпсіздік саласындағы үздік сарапшылардың қолдауымен мүмкіндігі шектеулі жандар жүргізеді. Әр шығарылымда DeFacto YouTube арнасында несиелер, депозиттер, алаяқтық схемалар туралы айтылады. Сарапшылар тәжірибелік кеңестермен және жеке лайфхактармен бөліседі; әдеттер мен тәртіптің табысқа қалай әкелетінін түсіндіреді; жоспарлауға, ақша жинауға және инвестициялауға үйретеді.
— Біз қаржыгер емес, өзіміз сияқты көрермендермен бір тілде сөйлесуге тырысамыз, — дейді айдардың жүргізушісі Эльмира Смағұлова. — Әр бағдарламада бүгіннен бастап өміріңізді жеңілдетуге көмектесетін маңызды білім беріледі. Көпшілігіміз ақшаны күрделі нәрсе деп, оны басқару тек «таңдаулыларға» ғана қолжетімді деп қате ойлаймыз. Басқалары, керісінше, қаржылық мәселелерге жеңіл қарайды. Екеуі де күйзеліске, қарызға және басқа да жағымсыз жағдайларға әкеледі. Біз сарапшылармен бірге мұндай мінез-құлықтың себептерін талдап, қаржылық сананы арттыруға арналған нақты кеңес береміз.
— Алғашқы рет «Уайымсыз ақша» бағдарламасын көріп, мені мазалап жүрген көптеген сұрақтарға жауап таптым, — деп бөліседі қаржылық айдарының тұрақты көрермені Сырым Қайратбеков. — Енді жаңа шығарылымдарды қызығушылықпен күтемін. Маған ең ұнайтыны — ақшаны ашық әрі түсінікті тілмен талқылайды.
Робокэш.кз МҚҰ (Zaimer.kz бренді) қолдауымен жүзеге асырылып жатқан DeFactoFM жобасы әлеуметтік тұрғыда осал топтар үшін қаржы туралы негізгі білімді ашып қана қоймай, бүкіл қоғамда ақшаны саналы басқару мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі. Цифрлық сервистердің қарқынды дамуы жағдайында әрбір қазақстандық, жағдайына қарамастан, өз қаржысын сенімді түрде басқарып, тұрақты болашақ үшін заманауи құралдарды қолдана білуі маңызды.